Temat: Układ okresowy pierwiastków chemicznych źródłem wiedzy dla chemika

 

Dział: Atomy i cząsteczki

 

Cele:

Uczeń:

• wyjaśnia, co to jest układ okresowy pierwiastków chemicznych i jakich dostarcza informacji (A),
• podaje treść prawa okresowości(A),
• analizuje przedstawione informacje i formułuje wnioski (D),
• wymienia grupy główne układu okresowego pierwiastków chemicznych (A),
• odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach chemicznych(symbol chemiczny, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, elektroujemność, rodzaj pierwiastka chemicznego – metal lub niemetal)(B),
• korzystając z układu okresowego, określa liczbę protonów, elektronów, elektronów walencyjnych, powłok elektronowych atomów pierwiastków chemicznych (C),
• podaje rozmieszczenie elektronów w powłokach elektronowych atomów pierwiastków chemicznych (proste przykłady) (C),
• wykorzystuje informacje odczytane z układu okresowego pierwiastków chemicznych (C),
• tłumaczy, jak zmieniają się właściwości pierwiastków wraz ze zmianą numerów grup i okresów (B),
• wyjaśnia związek między podobieństwami właściwości pierwiastków chemicznych należących do tej samej grupy układu okresowego a budową ich atomów i liczbą elektronów walencyjnych (D),
• identyfikuje pierwiastki chemiczne na podstawie analizy niepełnych informacji o ich położeniu w układzie okresowym pierwiastków chemicznych i ich właściwościach (D),
• analizuje, jak zmienia się charakter chemiczny (metale – niemetale) pierwiastków grup głównych w miarę zwiększania się numeru grupy i numeru okresu (D).

Realizowane wymagania szczegółowe z podstawy programowej

Uczeń:

• […] na podstawie położenia pierwiastka w układzie okresowym określa liczbę powłok elektronowych w atomie oraz liczbę elektronów zewnętrznej powłoki elektronowej dla pierwiastków grup 1.–2. i 13.–18.; określa położenie pierwiastka w układzie okresowym (numer grupy, numer okresu) (II. 2),
• Odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka – metal lub niemetal) (II. 6),
• […] na podstawie położenia pierwiastka w układzie okresowym określa liczbę powłok elektronowych w atomie oraz liczbę elektronów zewnętrznej powłoki elektronowej dla pierwiastków grup 1.–2. i 13.–18. […](II. 2).

Metody

• pogadanka,
• pokaz,
• praktyczna.

Materiały i środki dydaktyczne

• podręcznik dla klasy siódmej szkoły podstawowej, 
• zeszyt ćwiczeń dla klasy siódmej szkoły podstawowej,

• zbiór zadań dla szkół podstawowych, 
• MultitekaChemia Nowej Ery dla klasy siódmej,
• multimedialny układ okresowy pierwiastków chemicznych, 
• karta pracy dołączona do scenariusza,
• projektor multimedialny, laptop.

Przebieg lekcji

Część wstępna 

1. Sprawdzenie zadania domowego.
2. Nawiązanie do poprzedniej lekcji i przypomnienie wiadomości. Nauczyciel zadaje pytania i podaje polecenia:

• Kto i kiedy sformułował prawo okresowości? Jakie kryterium zostało przyjęte podczas jego tworzenia? Wyjaśnij jego ponadczasowy charakter.
• Jak zbudowany jest układ okresowy pierwiastków chemicznych?
• Jak dzielą się grupy układu okresowego pierwiastków chemicznych?
• Wymień nazwy grup: 1., 2., 13., 14., 15., 16., 17., 18. układu okresowego pierwiastków chemicznych.
• Korzystając z układu okresowego pierwiastków chemicznych, wymień nazwy dwóch metali i dwóch niemetali.

Część główna 

1. Przedstawienie tematu i celu lekcji.
2. Nauczyciel uruchamia multimedialny układ okresowy, i przeprowadza krótką dyskusję z uczniami na temat informacji o pierwiastkach chemicznych, które można z niego odczytać.
3. Nauczyciel wyświetla uczniom animacje Ustalenie budowy atomu pierwiastka chemicznego na podstawie jego położenia w układzie okresowym dla wodoru, magnezu i tlenu.(Multiteka).
4. Uczniowie rozwiązują zadanie 1. z karty pracy, Grupa A, korzystając z układu okresowego pierwiastków chemicznych zamieszczonego na końcu podręcznika. Następnie formułują wnioski na temat związku budowy atomu pierwiastka chemicznego z jego położeniem w układzie okresowym – uzupełniają zadanie 2. z karty pracy, Grupa A.
5. Nauczyciel podkreśla, że poniższe reguły odnoszą się do wszystkich pierwiastków chemicznych grup głównych:

• Liczba powłok elektronowych w atomie pierwiastka chemicznego jest równa numerowi okresu.
• Liczba elektronów walencyjnych w atomie pierwiastka chemicznego jest równa cyfrze jedności 
  w numerze grupy.

6. Uczniowie rozwiązują zadanie 97. ze zbioru zadań, s. 27, nauczyciel monitoruje pracę.

 

Część podsumowująca                                                                    

1. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, przekazuje im swoje spostrzeżenia dotyczące tempa 
   i jakości pracy.
2. Zadanie pracy domowej:

• zadania 4. i 5. z podręcznika, 
• zadania 41.–45. z zeszytu ćwiczeń, 
• dla chętnych: przygotuj plakat z informacjami o wybranym pierwiastku chemicznym.

Uwagi o przebiegu lekcji

Nauczyciel korzysta na lekcji z materiałów multimedialnych z Multiteki Chemia Nowej Ery:

• animacja Ustalenie budowy atomu pierwiastka chemicznego na podstawie jego położenia w układzie okresowym – wodór, 
• animacja Ustalenie budowy atomu pierwiastka chemicznego na podstawie jego położenia w układzie okresowym – magnez, 
• animacja Ustalenie budowy atomu pierwiastka chemicznego na podstawie jego położenia w układzie okresowym – tlen.

Opracował: Waldemar Popek